Op 15 september 2021 heb ik namens de redactie van de Serie Recht en Praktijk Insolventierecht (uitgever Wolters Kluwer) het eerste exemplaar van het boek ‘WHOA van wet naar recht’ uitgereikt aan de heer Drs. S. Dekker, Minister voor Rechtsbescherming.
Hieronder de tekst die ik, samengevat, uitsprak:
Excellentie,
De boekenserie Recht en Praktijk Insolventierecht staat onder redactie van mr. dr. Karen Harmsen, prof. mr. Rolef de Weijs en mijzelf. Zij zet in 2021 haar 10-jarig bestaan kracht bij met het uitbrengen van twee boeken over de Wet homologatie onderhands akkoord (WHOA): de beredeneerde parlementaire geschiedenis van de WHOA (van mw. mr. S. Renssen) en een bundel met bijdragen uit de praktijk geschreven (”WHOA van wet naar recht”). Wij stellen het zeer op prijs dat u enthousiast reageerde op ons verzoek het eerste exemplaar van deze laatste bundel in ontvangst te nemen. Als toelichting geldt het navolgende.
De op 1 januari 2021 in werking getreden WHOA is in ten minste twee opzichten een markante mijlpaal in de ontwikkeling van het faillissementsrecht door de jaren heen. De WHOA voegt in de Faillissementswet een vierde zelfstandige procedure toe aan de instrumenten die de wet al kent: faillissement, surseance van betaling en schuldsaneringsregeling voor natuurlijke personen. De laatste werd in 1998 in de wet opgenomen. Met ingang van dit jaar biedt de WHOA de mogelijkheid voor schuldenaren (niet-natuurlijke personen) om de onderneming in een gesaneerde vorm voort te zetten dan wel op een gecontroleerde wijze af te wikkelen. De WHOA heeft, in vergelijking met de andere procedures, eigen karakteristieken: zij is in de Faillissementswet opgenomen, maar door haar plaatsing in afdeling 2 van Titel IV van de wet (met de voorlopige titel ‘Buiten surseance en faillissement’) heeft zij een hybride karakter; zij heeft een eigen plaats in het privaatrecht, doordat veel aan partijen wordt overgelaten en hun handelen uitzonderingen op de wet toestaan (uitzonderingen op de pauliana-regeling en de regeling van de verrekening in art. 42a, art. 47 en art. 54 Fw). De WHOA heeft een duidelijke internationale dimensie. De WHOA verwerkt een vijftal bepalingen van de EU Herstructureringsrichtlijn (RL 2019/1093) en wordt in de internationale insolventiepraktijk vergeleken met de in 2021 in Duitsland in werking getreden StaRUG en het in 2020 vernieuwde Engelse Scheme of Arrangement. Veelal valt die vergelijking positief uit voor de WHOA. En tenslotte, het meest sprekend voor de praktijk is dat de WHOA eigen actoren kent met een schuldenaar die controle houdt (DIP), een herstructureringsdeskundige (HD) en een observator. En de wet legt expliciet vast dat de HD doeltreffend, onpartijdig en onafhankelijk moet zijn (art. 371(6)). Dergelijk beroepskenmerken legt de wet niet vast voor de faillissementscurator of de surseance-bewindvoerder.
Een tweede bijzonderheid schuilt in de onmiddellijke toepassing van de WHOA in de rechtspraktijk. Tot vandaag zijn ruim veertig rechterlijke uitspraken gepubliceerd, waaruit blijkt dat deze regeling aan een in de praktijk gevoelde behoefte te voldoet. De eerste uitspraken maken bovendien duidelijk dat deze nieuwe regeling niet alleen interessant is voor grote ondernemingen maar juist ook voor het midden- en kleinbedrijf. Met de WHOA is de mogelijkheid gecreëerd om ook buiten faillissement of surseance van betaling een akkoord aan te bieden aan schuldeisers (en aandeelhouders), waarbij na homologatie van het akkoord door de rechtbank, de voorstemmende meerderheid de eventueel tegenstemmende minderheid kan binden aan de voorwaarden van het akkoord. Dit maakt het voor de schuldenaar mogelijk om de onderneming op een financieel gezonde wijze verder voort te zetten. Het in financiële problemen verkerende bedrijfsleven beschouwt de WHOA als een realistisch en werkbaar alternatief.
Tot zover de goede berichten over de WHOA. Sta mij toe: nu u als minister.
Uw positie ten aanzien van initiëren en doorvoeren van wetgeving achten wij eveneens markant. Onder uw bewind zijn door het departement de laatste vijf jaar verscheidene wetsvoorstellen voorbereid die de Faillissementswet op meerdere plaatsen significant hebben gewijzigd. Zo zijn op 1 juli 2016 de Wet civielrechtelijk bestuursverbod en de Wet herziening strafbaarstelling faillissementsfraude in werking getreden en is met de inwerkingtreding van de Wet versterking van de rol van de curator op 1 juli 2017 de fraudepijler van het op 27 november 2012 geïntroduceerde wetgevingsprogramma herijking faillissementsrecht afgerond. U had ook een hoogstpersoonlijke drijfveer, want in een interview (NRC 6 september 2021) lees ik: ‘Slechteriken pakken, dat had ik als kleine jongen al’. Op 1 januari 2019 is de moderniseringspijler afgerond met de inwerkingtreding van de Wet modernisering faillissementsprocedure. De WHOA behoort tot de derde pijler, de zogenoemde reorganisatiepijler. Van het wetgevingsprogramma herijking faillissementsrecht is de Wet continuïteit ondernemingen I aanhangig.
Met het aan U aanbieden van het eerste exemplaar van het boek “WHOA van wet naar recht” willen wij zowel als het vrijwel voltooid zijn van het wetgevingsprogramma herijking faillissementsrecht en de introductie van de WHOA markeren. U weet dat al een eeuw wordt gesteggeld over de mogelijk wetgeving voor een rechterlijke homologatie van een dwangakkoord buiten faillissement. Als niet-jurist bent u er na een dynastie van juristen-ministers van naam en faam in geslaagd dit huzarenstukje tot stand te brengen. Voorwaar een niet geringe prestatie!
[volgt overhandiging]
Het boek, onder redactie van mrs Harmsen en Reumers, bevat 18 bijdragen van een diverse groep van zo’n 30 auteurs uit de rechterlijke macht, advocatuur, turnaround management en wetenschap en beslaat (vrijwel) alle voor de WHOA relevante onderwerpen. Het boek verschijnt als deel in de serie Recht en Praktijk Insolventierecht, die wordt uitgegeven door Wolters Kluwer. Zie een overzicht van de delen in de hyperlink: https://www.wolterskluwer.com/nl-nl/solutions/collecties/whoa/recht-en-praktijk-insolventierecht.